Δευτέρα 23 Μαΐου 2016

Προσαρμοσμένος ή δυσπροσάρμοστος ως προς τι;

Από το βιβλίο:
(Ved Varma,”Τα δύσκολα παιδιά”,1997, Ελληνικά γράμματα, Αθήνα)  

"...Σύμφωνα με τις συμβατικές απόψεις στην ψυχολογία , υπάρχει ένας κεντρικός, τυπικός πυρήνας από τον οποίο είναι πιθανόν να παρουσιαστούν μια σειρά αποκλίσεων . Ο πυρήνας αυτός περιλαμβάνει συμπεριφορές τις οποίες μια κυρίαρχη ομάδα (πχ η κοινωνία) αναμένει να εκδηλωθούν, και που αποτελούν το “επιθυμητό” τρόπο δράσης . Οι αποκλίσεις περιλαμβάνουν συμπεριφορές οι οποίες βρίσκονται έξω από αυτό το αναμενόμενο, επιθυμητό μοντέλο. Η συμπεριφορά που εμπίπτει στις ΔΣΣ ή στη δυσπροσαρμοστία βρίσκεται στο λιγότερο επιθυμητό τμήμα της αποκλίνουσας κλίμακας
Επομένως στο μοντέλο αυτό υπάρχει η σιωπηρή παραδοχή ότι μια ομάδα ανθρώπων (κοινωνία, σχολείο, οικογένεια) κρίνει μιαν άλλη σύμφωνα με το δικό της ήθος. Η θεμελιώδης αρχή του ιστορικού της δυσπροσαρμοστίας είναι η εξέλιξη των κανόνων και η αντίστοιχη εμφάνιση μιας κοινωνικής ομάδας. Το ιστορικό αυτό περιλαμβάνει ποικίλα ζητήματα: τα (μεταβαλλόμενα) πρότυπα και αποκλίσεις, την (επιθυμητή) κοινωνική αλλαγή και τα (θεμιτά) μέσα που την επιφέρουν, την αποτελεσματικότητα και τον περιορισμό των κρατικών υπηρεσιών στις οποίες αναθέτει η κοινωνία το καθήκον να επιτύχουν και να διατηρήσουν τετοιες κοινωνικές αλλαγές , την εξέλιξη και καταστολή της αντίδρασης (μαχητές της ελευθερίας και τρομοκράτες).
Η επιβολή κανόνων γεννά συντηρητικούς και επαναστάτες. Πολύ γρήγορα στη μελέτη των δυσπροσάρμοστων παιδιών αποκτούμε επίγνωση δύο φαινομένων που αντανακλούν τις συνέπειες των κανόνων: την πόλωση και τη δημιουργία εξιλαστήριων θυμάτων.

1ο παράδειγμα:
Οι γονείς του Τομ είχαν ένα πεντακάθαρο σπίτι, όπου, όπως είπε και στο φίλο του, τον Τζιμ,( με έκδηλη υπερηφάνεια) ακόμη και το πάτωμα της τουαλέτας ήταν στρωμένο με χαλί. Οι γονείς του είχαν μεγαλώσει με πολυ σαφείς ιδέες για την καθαριότητα και την υγιεινή. Το να είναι κανείς βρόμικος ήταν ανεπιθυμητο, κακό και αρρωστημένο. Οι άνθρωποι σε εκτιμούσαν εάν ήσουν καθαρός . Δεν ήθελαν να σε ξέρουν εάν ήσουν βρόμικος. Επομένως κατέβαλλες κάθε δυνατή προσπάθεια για να εμφανίσεις ένα καθαρο πρόσωπο στον κόσμο και να κρύψεις την άλλη πλευρά του εαυτού σου, που είχε να κάνει με το σεξ, τις σωματικές εκκρίσεις , σα να μη υπήρχαν. Δεν τις ανέφερες ποτέ. Αυτές τις ιδέες που και οι δυο ο γονεις ενστερνιζόταν, ήταν που τους είχαν φέρει κοντά και τους είχαν συνδέσει στενά: αυτές και οι δουλειές τους ως δικαστικών υπαλλήλων.
Οι απόψεις και το επάγγελμα των γονέων εξώθησαν τον Τομ να αντιδράσει με τρόπο που οι γονείς του αποκαλούσαν , κατά περίπτωση, “δυσπροσαρμοστία', “ασθένεια”, ή απλά “αναθεματισμένη κακοήθεια”. Οι άμεσες αντιδράσεις του Τομ πήραν δυο μορφές: αφόδευε πάνω του και έκλεβε. Οι λιγότερο άμεσες αντιδράσεις του ήταν η ενοχή και η σύγχυση.

Ήταν ο Τομ προσαρμοσμένος ή δυσπροσάρμοστος; Η απάντηση εξαρτάται από τη θέση από την οποία εξετάζεται η περίπτωση αυτή. Εάν γίνει αποδεκτή η ηθική των γονέων, με τους σαφείς διαχωρισμούς του καθαρού/καλού/υγιούς από το βρόμικο/κακό/άρρωστο, τότε ο γονείς είχαν δίκιο που θεωρούσαν τον Τομ δυσπροσάρμοστο. Επαναστατούσε με τον τρόπο κοινωνικοποίησης που του είχαν επιβάλει, σύμφωνα δηλαδή, με τις κατευθυντήριες γραμμές που αυτοί είχαν χαράξει.
Εάν, από την άλλη μεριά η ηθική των γονέων δε γίνει αποδεκτή, τότε η συμπεριφορά του Τομ πρέπει να γίνει αντιληπτή ως μια πρώιμη προσπάθεια με στόχο μια υγιέστερη προσαρμογή του παιδιού, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους γονείς του.
Ο Τομ μοιάζει με τον αναμορφωτή ο οποίος αντιστέκεται στην αυθαίρετη πόλωση και αρνείται τις διακρίσεις, επιδιώκει να αγκαλιάσει αυτό που μοιάζει με μελανό σημείο στην οικογενειακή εμπειρία και δείχνει ένα καινούριο δρόμο προς τα εμπρός.

2ο παράδειγμα:
Eάν δεν ήταν αυτή , θα περνούσαμε υπέροχα στις διακοπές μας. Αλλά καταφέρνει πάντα να μας τα χαλάει”. Οι γονείς της Τρέισι έδειχναν να ταιριάζουν απόλυτα ο ένας με τον άλλον. Δεν είχαν μόνο το ίδιο παρουσιαστικό (κοντοί και χοντροί), αλλά έμοιαζαν να σκέπτονται και το ίδιο πράγμα την ίδια στιγμή. Εν πάση περιπτώσει, στις συζητήσεις μεταξύ τους ή με τους άλλους, είχαν τη ίδια γνώμη και μερικές φορές επιβεβαίωναν με τις ίδιες ακριβώς λέξεις αυτό πού μόλις είχε πει ο άλλος. Με τέτοιους τρόπους συμπεριφοράς , περνούσαν τη ζωή τους σαν κάποιο ικανοποιημένο ερμαφρόδιτο, σαν μια συνένωση αδερφών ψυχών. Το μόνο πρόβλημα ήταν η αίσθηση υπνηλίας που σκόρπιζαν γύρω τους. Η Τρέισι πλησίασε τα επτά και αποφάσισε οτι δεν ήθελε να περάσει το υπόλοιπο της ζωής της σε ύπνωση. Και το χειρότερο για αυτήν ήταν ότι αποφάσισε να ξυπνήσει και τους γονείς της.

Η Τρέισι έθεσε σε αμφισβήτηση το “Κοιμισμένο σύστημα” αρνούμενη να αναισθητοποιηθεί.

...Εξετάζοντας τέτοιες περιπτώσεις παιδιών με τη ΔΣΣ ή δυσπροσαρμοστία, το πρώτο ερώτημα που πρέπει να θέσουμε είναι:”Προσαρμοσμένος ή δυσπροσάρμοστος ως προς τι;”
Για την Τρέισι και άλλα παιδιά σαν και αυτήν, τούτο σημαίνει όχι μόνο να αναρωτηθούμε γιατί δεν ενσωματώνεται αλλά σε τι ακριβώς την περιμένουμε να ενσωματωθεί. Αυτές οι συμπεριφορές δεν μπορούν να εκτιμηθούν έξω από τον πλαίσιο μέσα στο οποίο συμβαίνουν. Το ζήτημα αυτό είναι διάσπαρτο από αξιολογικές κρίσεις οι οποίες επηρεάζονται από θρησκευτικούς, πολιτικούς ή οικονομικούς παράγοντες, από πρότυπα ανατροφής παιδιών που περνούν από τη μια γενιά στην άλλη, από στερεότυπα, ψυχολογικές αντιλήψεις/παρανοήσεις-σωστές ή εσφαλμένες κτλ.





Τα δύσκολα παιδιά

Eάν δεν ήταν αυτή , θα περνούσαμε υπέροχα στις διακοπές μας. Αλλά καταφέρνει πάντα να μας τα χαλάει”. Οι γονείς της Τρέισι έδειχναν να ταιριάζουν απόλυτα ο ένας με τον άλλον. Δεν είχαν μόνο το ίδιο παρουσιαστικό (κοντοί και χοντροί), αλλά έμοιαζαν να σκέπτονται και το ίδιο πράγμα την ίδια στιγμή. Εν πάση περιπτώσει, στις συζητήσεις μεταξύ τους ή με τους άλλους, είχαν τη ίδια γνώμη και μερικές φορές επιβεβαίωναν με τις ίδιες ακριβώς λέξεις αυτό πού μόλις είχε πει ο άλλος. Με τέτοιους τρόπους συμπεριφοράς , περνούσαν τη ζωή τους σαν κάποιο ικανοποιημένο ερμαφρόδιτο, σαν μια συνένωση αδερφών ψυχών. Το μόνο πρόβλημα ήταν η αίσθηση υπνηλίας που σκόρπιζαν γύρω τους. Η Τρέισι πλησίασε τα επτά και αποφάσισε οτι δεν ήθελε να περάσει το υπόλοιπο της ζωής της σε ύπνωση. Και το χειρότερο για αυτήν ήταν ότι αποφάσισε να ξυπνήσει και τους γονείς της.

Η Τρέισι έθεσε σε αμφισβήτηση το “Κοιμισμένο σύστημα” αρνούμενη να αναισθητοποιηθεί.

Εξετάζοντας τέτοιες περιπτώσεις παιδιών με τη ΔΣΣ ή δυσπροσαρμοστία, το πρώτο ερώτημα που πρέπει να θέσουμε είναι:”Προσαρμοσμένος ή δυσπροσάρμοστος ως προς τι;¨”
Για την Τρέισι και άλλα παιδιά σαν και αυτήν, τούτο σημαίνει όχι μόνο να αναρωτηθούμε γιατί δεν ενσωματώνεται αλλά σε τι ακριβώς την περιμένουμε να ενσωματωθεί. Αυτές οι συμπεριφορές δεν μπορούν να εκτιμηθούν έξω από τον πλαίσιο μέσα στο οποίο συμβαίνουν. Το ζήτημα αυτό είναι διάσπαρτο από αξιολογικές κρίσεις οι οποίες επηρεάζονται από θρησκευτικούς, πολιτικούς ή οικονομικούς παράγοντες, από πρότυπα ανατροφής παιδιών που περνούν από τη μια γενιά στην άλλη, από στερεότυπα, ψυχολογικές αντιλήψεις/παρανοήσεις-σωστές ή εσφαλμένες κτλ.

Ved Varma,”Τα δύσκολα παιδιά”,1997.




Σάββατο 21 Μαΐου 2016

Η κυρία Εικαστικού μέσα από τα μάτια των μαθητών της.

Αν είναι να με αξιολογήσει κάποιος εγώ θέλω να είναι οι μαθητές μου.
Φέτος τους ζήτησα λοιπόν να φτιάξουν μια ζωγραφιά που θα με αντιπροσωπεύει. Να φτιάξουν μια εικόνα που σαν καθρέφτης θα μου δείξει πως με βλέπουν με τα μάτια τους.
Τους ζήτησα να δείξουν κι άσχημες πλευρές μου. Δεν βρήκαν. Όχι γιατί δεν έχω. Αλλά έτσι είναι τα παιδιά. Βλέπουν μόνο τη θετική πλευρά των ανθρώπων και της ζωής.

Τα όμορφα παιδιά μου, έφτιαξαν τις παρακάτω ζωγραφιές και μου τις εξήγησαν κιόλας προφορικά.
Κάνω μερικά σχόλια σε κάποιες από αυτές που ίσως σας βοηθήσει να καταλάβετε το κλίμα και την κουλτούρα της τάξης.
Είμαι πολύ υπερήφανη για τους μαθητές μου και αισθάνομαι συγκίνηση καθώς διακρίνονται στις ζωγραφιές τους τα 2 πεδία που επικράτησαν στις εργασίες και στις δράσεις μας για τη φετινή χρονιά: η αλληλεγγύη στους πρόσφυγες και τα φιλοζωικά πρότζεκτ που κάναμε.

Είμαι σίγουρη πως κάτι πήραν από εμένα που θα μείνει μέσα τους....




Εγώ είμαι η κεντρική φιγούρα και πάω να βοηθήσω μια πρόσφυγα που έχει λιποθυμήσει μπροστά στα σύνορα. Μπροστά μας είναι οι φύλακες. Πίσω και άλλοι πρόσφυγες με σακίδια.



Κι όμως, είμαι εγώ. 



Εγώ εν ώρα δημιουργίας. 



Σε διάφορες φάσεις μου: Εγώ κι ο Έλβις, ενώ ζωγραφίζω, εγώ ντύνω την κούκλα μοδιστρικής που έχω στην τάξη μου, εγώ σαν γοργόνα, εγώ με ρούχο εποχής και τέλος εγώ και ένα προσφυγόπουλο.



Η πρώτη φιγούρα είμαι εγώ, μπροστά από μια ομάδα προσφύγων και  κατευθυνόμαστε προς τα συρματοπλέγματα των συνόρων. Μαύρα σύννεφα είναι από πάνω μας. Εγώ είμαι η μόνη χαμογελαστή φιγούρα στην ομάδα.



Περπατάω με τον 'Ελβις σε ένα ερημικό τοπίο και πάνω σε έναν άδειο δρόμο. Το άγρυπνο μάτι ενός τεράστιου ήλιου, μας κοιτά. Υπάρχει και ένα δέντρο στην ερημιά αυτή.



Εγώ και ο Έλβις χαμογελαστοί . Κάνουμε κάμπινγκ.





Η ημέρα που πήγα να πάρω τον Έλβις από τη φιλοζωική.



Η κυρία των εικαστικών ενώ έχει ανέβει στο πιο ψηλό σημείο και ετοιμάζεται να κάνει μια βουτιά.



Εγώ και ο Έλβις σε κρουαζιέρα.



Ο Έλβις κι εγώ. Ο Έλβις κλαίει.



Εγώ σαν καλή νεράιδα, μπροστά σε έναν άνθρωπο που έχει πέσει.


 



Πάλι τα σύνορα... "Πως θα περάσουμε;" ρωτάνε; 
"Έλβις; Πάμε να βοηθήσουμε τους πρόσφυγες;"
"Γαβ" λέει ο Έλβις.




Η κυρία Εικαστικού, ο Έλβις και ο Σωτήρης που έσωσε ο Έλβις (Ένα χτυπημένο τρίποδο γατάκι που ξετρύπωσε σε μια βραδινή βόλτα ο Έλβις και το έχουμε υιοθετήσει και αυτό)